Pierwsze zapisy dotyczące Złotowa pochodzą z 1370r. Już wtedy Złotów posiadał prawa miejskie. Miasto lokowano na naturalnie obronnym i bardzo dogodnym do przestrzennego i architektonicznego rozwoju terenie.

Pierwotna, średniowieczna zabudowa miejska była prawie wyłącznie drewniana i szachulcowa, stąd też w wyniku pożarów czy działań wojennych uległa kompletnemu zniszczeniu. średniowieczny Złotów nie był otoczony murami obronnymi. Przypuszcza się jedynie, że miasto mogło mieć umocnienia drewniano-ziemne, wzmocnione przy głównych trasach wylotowych murowanymi bramami miejskimi. Od strony północno-zachodniej, przy wjeździe na most na Głomi, miała znajdować się tzw. Brama Wodna (Wassertor).

Podczas "potopu szwedzkiego" w 1657 roku Szwedzi spalili całe miasto wraz z imponującym zamkiem obronnym zlokalizowanym na wyspie na Jeziorze Miejskim ( dziś można zobaczyć makietę dawnego zamku na Półwyspie Rybackim nad Jeziorem Miejskim). Praktycznie do pierwszego rozbioru Polski miasto było regularnie podpalane i niszczone wskutek różnych mniejszych lub większych bitew. W 1772 roku Złotów znalazł się w granicach państwa pruskiego.

Szczególnym okresem był czas międzywojenny, w trakcie którego trwała silna walka polaków, w tym także mieszkańców Złotowa o zachowanie tożsamości narodowej. Złotów powrócił w granice państwa polskiego w 1945 roku.

Miasto cechuje wielokulturowość - przez wieki żyli tu Polacy, Niemcy, Żydzi, wyznający trzy różne religie: katolicką, protestancką i judaistyczną, co jest widoczne w zachowanych do dziś, nielicznych zabytkach i zabudowie miasta.

Ponieważ miasto wielokrotnie płonęło,pozostało niewiele śladów zabudowy starszej niż XIX-wieczna. Zachował się natomiast dawny, objęty obecnie ochroną konserwatorską, układ urbanistyczny miasta.

Historyczne nazwy Złotowa

Wczesna nazwa Złotowa - Wielatowo wywodzi się od nazwy pomorskiego plemienia lechickiego Wieletów, założycieli średniowiecznego grodu (od tego plemienia pochodzi też forma nazwy miasta po niemiecku - Flatow). Późniejsze nazwy, w zależności od interpretacji, nawiązują do złotych rzymskich monet, które miałyby być tu odnajdywane, bądź też do słowa "słota", a więc do tutejszych warunków klimatycznych oraz sąsiedztwa jezior i bagien. Większość poniższych nazw pochodzi ze średniowiecznych dokumentów i stanowi wersje zlatynizowane:

XIV w. - Wielatowo (Velutuwum, Velatovum, Welatowo, Wielatow);
Zlothaue, Zlotane (nazwy średniowieczne);
pocz. XV w. - Maius Zlothkowo;
1427 - Zlotowo (niem. Goldau);
XVIII wiek - Złotów;
XVIII wiek-1945 - Flatow (niem., nazwa - również jako Flatho i Flatau[5] - pojawia się prawdop. już w XVII wieku);
od 1945 - Złotów

Zabytki i obiekty turystyczne Złotowa

• Kościół pw. Wniebowzięcia NMP
• Kościół pw. św. Stanisława Kostki
• Kościół pw. św. Rocha
• Ratusz
• Posąg jelenia
• Starostwo Powiatowe
• Pomnik Piasta
• Pałac Działyńskich
• Bożnica
• Muzeum Ziemi Złotowskiej
• Dom Polski

Miasto otoczone jest pięcioma jeziorami o bardzo bogatym środowisku przyrodniczym, stwarzającymi dobre warunki do uprawiania turystyki wodnej i wędkarstwa:

• Jezioro Złotowskie/Jezioro Miejskie - jezioro o pow. 47,7 ha w południowej części miasta stwarzające doskonałe warunki do wędkowania i turystyki pieszej (nadbrzeżna promenada). Brzegi jeziora wyróżnia bogata roślinność, szczególnie w części południowej (rośliny zielne, m.in. kosaćce żółte i pierwiosnki lekarskie) oraz zachodniej, gdzie sąsiaduje ono z parkiem Zwierzyniec. W przyszłości planuje się utworzenie kąpieliska.
• Jezioro Zaleskie - jezioro o pow. 180 ha (w tym 29,6 ha w obrębie granic miasta) w zachodniej części Złotowa, znajdują się tu dwa kąpieliska (obydwa strzeżone), jezioro to stwarza doskonałe warunki do uprawiania sportów wodnych. Spośród gatunków roślinności nadbrzeżnej dominują tu olchy i wierzby.
• Jezioro Baba - jezioro o pow. ok. 18 ha, w fazie postępującej eutrofizacji, którego głębokość wynosi obecnie ok. 1,5 metr]. Znajduje się ono w centralnej części Złotowa. Porośnięty niemal w całości trzcinami, sitowiem, licznymi gatunkami traw i roślinności zielnej zbiornik wodny stanowi siedlisko wielu gatunków ptaków, w tym również drapieżnych. W obrębie doliny przepływającej przez jezioro rzeki Głomii znajdują się siedliska bobra europejskiego.
• Jezioro Burmistrzowskie - jezioro o pow. 7,7 ha w północnej części miasta, porośnięte nabrzeżnie wieloma gatunkami drzew iglastych (sosna pospolita) oraz liściastych (olcha szara i biała, topola, brzoza, kasztanowiec), jak również posiadające bogatą roślinność wodną (m.in. grzybienie białe).
• Jezioro Proboszczowskie - jezioro o pow. 4,1 ha w północnej części miasta, podobnie jak Jezioro Burmistrzowskie posiadające duże walory wędkarskie.

Przez Złotów przepływa rzeka Głomia, stanowiąca lewy dopływ Gwdy, oraz umiejscowiony w północno-wschodniej części miasta Kanał śmiardowski, którego dolina obfituje w bogatą, rzadką szatę roślinną (skalnica ziarenkowata oraz morwa czarna i biała - z których dwie ostatnie wykorzystywano w przedwojennym Złotowie do hodowli jedwabników, a także liściasty drzewostan (m.in. olchy, brzozy, wierzby).