Park Krajobrazowy Dolina Baryczy - park krajobrazowy w województwie dolnośląskim i wielkopolskim, położony między Żmigrodem i Przygodzicami.

Powierzchnia parku wynosi 87 040 ha (część dolnośląska 70 040 ha, część wielkopolska 17 000 ha).

Powołany 3 czerwca 1996 roku. Obejmuje swoim zasięgiem 3 typy siedlisk: stawy rybne, podmokłe łąki i lasy.

Obszar Parku objęty jest konwencją ochrony środowisk wodnych z Ramsar. Europejska Ostoja Ptaków - występuje tu około 300 gatunków.

Jednocześnie Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków "Dolina Baryczy" w ramach europejskiej sieci Natura2000.

Na terenie Parku znajduje się także jeden z największych w Europie kompleks stawów rybnych, w skład którego wchodzi m.in. prawie 300 stawów w rejonie Milicza i Żmigrodu.

 

Większość powierzchni Parku jest położona w województwie dolnośląskim, we wschodniej części mezoregionu - Obniżenia Milicko-Głogowskiego, w środkowym biegu rzeki Baryczy. W kierunku wschodnim, już w województwie wielkopolskim, obejmuje tereny części zlewni Górnej Baryczy, sięgając do Przygodzic i Antonina. W granicach Parku znajdują się najcenniejsze przyrodniczo obszary Kotliny Milicko-Odolanowskiej oraz Żmigrodzkiej, zwane potocznie doliną Baryczy. Granicami swymi obejmuje także część Wzniesień Wysoczyzny Południowo-Wielkopolskiej i wzgórz Wału Trzebnickiego.

Pod względem geologicznym dolina Baryczy leży na obszarze monokliny przedsudeckiej, zbudowanej ze skał osadowych wieku permsko-mezozoicznego, nachylonych w kierunku północno - wschodnim. Strop monokliny leży na głębokości około 500 m. Na nim leżą utwory trzeciorzędowe - iły i piaski kwarcowe, pochodzące z akumulacji w rozległym zbiorniku śródlądowym, na których znajdują się utwory czwartorzędowe - osady naniesione przez lodowiec (głównie gliny zwałowe, piaski i żwiry).
Rzeka Barycz o długości zaledwie 133 km wyróżnia się najmniejszym w Polsce średnim spadkiem 0,035% oraz rozległym dorzeczem. Płynie równoleżnikowo, mniej więcej środkiem Parku. Małe spadki terenu umożliwiły budowanie wielkich zbiorników wodnych tanim kosztem już w średniowieczu. Z biegiem czasu jedne likwidowano, inne budowano na nowo. Obecnie w całym Parku istnieją liczne stawy rybne o łącznej powierzchni blisko 7 500 ha, otoczone polami uprawnymi, łąkami lub lasami. Zwykle są pogrupowane w zwarte kompleksy stawowe, z których największy - kompleks Stawno, o powierzchni około 1 630 ha liczy 30 zbiorników, wielkości od 2 do 300 ha.

Do największych prawych dopływów rzeki Baryczy na terenie Parku należą: Kuroch, Czarna Woda i Orla. Z największych lewych dopływów wymienić należy: Olszówkę, Złotnicę, Polską Wodę, Prądnię i Sąsiecznicę.

Najwyższym punktem w Parku jest Gęślica - 242 m n.p.m. - zalesiona góra położona na południe od wsi Dziewiętlin w gminie Krośnice, natomiast najniższym - ujście rzeki Barycz na południe od wsi Bartkowo w zachodniej części gminy Żmigród - 85,2 m n.p.m.

 

ścieżki dydaktyczne i przyrodnicze

Na terenie Parku Krajobrazowego "Dolina Baryczy" istnieje 7 wyznakowanych ścieżek dydaktycznych, w tym 5 w części dolnośląskiej. Prowadzą one przez najciekawsze fragmenty lasów oraz przez udostępnione do zwiedzania kompleksy stawów:

1. Trasa: Sławoszowice - Ruda Milicka - Nowy Zamek - Godnowa; długość 8,5 km; tematyka: Ekosystemy leśne oraz ekosystemy stawów rybnych.

2. Trasa: Ruda Sułowska - stawy Trześniówka; długość 5 km; tematyka: Ekosystemy stawów rybnych i środowisk wodno-błotnych.

3. Trasa: Ruda Żmigrodzka - rezerwat "Olszyny Niezgodzkie" - stawy Jelenie koło Radziądza; długość 8 km; tematyka: Ekosystemy stawów rybnych i leśnych środowisk wodno-błotnych.

4. Trasa: Postolin - rezerwat "Wzgórze Joanny" - Postolin; długość 8 km; tematyka Ekosystemy leśne, gospodarka człowieka w lasach.

5. Trasa: Karłów - Wałkowa - Karłów; długość 5,5 km; tematyka: Ekosystemy leśne oraz łąki śródleśne i zbiorowiska okrajkowe.

Szlaki turystyczne
Na terenie Parku Krajobrazowego "Dolina Baryczy" istnieje ponad 200 km wyznakowanych szlaków turystycznych:
- Szlak "Archeologiczny": kolor niebieski; trasa: Teren gmin Żmigród - Milicz - Krośnice - Twardogóra. Długość szlaku 100 km
- Szlak "Wierzchowicki": kolor niebieski; trasa: Krośnice PKP - Wierzchowice - Grądy pod Wałkową. Długość szlaku 7 km.
- Szlak "Barokowych fundacji Hatzfeldów": kolor zielony; trasa: Raki - Żmigród - Korzeńsko - Barkowo - Wierzbina. Długość szlaku ok. 40 km.
- Szlak "Rezerwatów przyrody": kolor zielony; trasa: Godnowa - stawy w rezerwacie "Stawy Milickie" - Ruda Milicka - Milicz - rezerwat "Wzgórze Joanny" - dolina Młyńskiej Strugi. Długość szlaku ok. 45 km.
- Szlak "Dookoła Milicza": kolor żółty; trasa: Pętla wokół miasta Milicz. Długość szlaku 16 km.
- Szlak "Zamkowy": kolor czerwony; trasa Żmigród - grodzisko Osiek - Książęca Wieś - Gruszeczka - Sułów - Pracze - Postolin - Wzgórze Joanny - świebodów - Dziewiętlin - Krośnice - kompleksy stawów w Krośnicach - Czatkowice - Grabownica Milicka - Ruda Milicka - Milicz PKP i OSiR.
- Szlak "Wzgórz Cieszkowskich": kolor czarny; trasa Milicz - Cieszków. Długość szlaku na terenie Parku 8 km.

 

Warte zobaczenia

1. Postolin i okolice.
O atrakcyjności Postolina i okolic decyduje nagromadzenie kilku wartościowych ze względów przyrodniczo-krajoznawczych obiektów na stosunkowo niewielkiej powierzchni gruntów wsi i przylegajacego do niej od południa i wschodu dużego kompleksu leśnego. Szczególnie godne polecenia są: postoliński park (założony w II poł. XIX w.; cenna kolekcja drzew i krzewów ozdobnych, m.in. orzech czarny, tulipanowiec amerykański, jodła jednobarwna, a także gatunków krajowych - jeden z najokazalszych w Polsce okazów olszy czarnej) oraz rezerwat "Wzgórze Joanny" (ok. 2 km na wschód od wsi - na powierzchni 26 ha - dobrze zachowany fragment żyznej buczyny niżowej z marzanką wonną w runie oraz lęgowymi ptakami: trzmielojadem, siniakiem, dzięciołem zielonosiwym i muchołówką małą). Do godnych uwagi zabytków architektury należy zaliczyć zabytkowy kościół o konstrukcji szachulcowej z końca XIX w. oraz dwór hrabiego Henryka von Salisch w Karminie - przysiółku Postolina położonym ok. 1 km na północ. Na północny wschód od miejscowości znajduje się miejsce pochówku Zuzanny i Henryka von Salisch, otoczone interesującym drzewostanem z udziałem sosny żółtej.
W celu poznania tych i innych walorów przyrodniczo-krajobrazowych okolic Postolina można skorzystać z wytyczonych szlaków turystycznych (przebiegają tamtędy szlaki niebieski i czerwony, ścieżka przyrodnicza Wzgórze Joanny - Postolin oraz ze trasy rowerowej szlakiem dawnej kolejki wąskotorowej.

2. Kompleks leśno - stawowy pomiędzy miejscowościami Droździęcin, Poręby i Suliradzice.
Na powierzchni ponad 2000 ha w kompleksie leśnym poprzecinanym podmokłymi łąkami, niewielkimi płatami torfowisk oraz malowniczymi stawami hodowlanymi znajdują się stanowiska rzadkich i chronionych roślin i zwierząt, m.in. kruszczyk szerokolistny, kukułka szerokolistna, pływacz zwyczajny, salwinia pływająca, wełnianka pochwowata, łabędź krzykliwy, bocian czarny, bielik, kania ruda, rybitwa białowąsa, zielonka, wydra oraz bóbr. Na przelotach widywane są także nielęgowe, ale rzadko pojawiające się na Dolnym śląsku ptaki - podróżniczek, sokół wędrowny, rybołów, podgorzałka. Szczęśliwcy mogą - zwłaszcza w okresie jesiennym - napotkać wędrujące łosie.
Kompleks ten jest częściowo udostępniony dla turystyki pieszej i rowerowej za sprawą szlaku turystycznego oznakowanego na czerwono.

3. Rejon Grądów Walkowskich.
Do tego rejonu zaliczyć można, poza interesującym przyrodniczo kompleksem kwaśnych i żyznych dąbrów ciągnących się wzdłuż linii kolejowej Milicz - Oleśnica, także okoliczne miejscowości atrakcyjne z turystycznego punktu widzenia, tj. Wałkowo, Duchowo, Niesułowice oraz Wąbnice. Do obiektów godnych uwagi zaliczyć można:
• wyłuszczarnię szyszek z pocz. XX w. w Wałkowie,
• wiatrak - koźlak z XVII w. wraz z odrestaurowaną w 2011 r. chatą młynarza w Duchowie, stanowiące obecnie zalążek Muzeum Młynarstwa i Wsi Milickiej,
• zabytkowy młyn parowy w Niesułowicach (obecnie restauracja i hotel),
• mauzoleum Hochbergów wraz z pobliskim cmentarzem ewangelickim koło Wąbnic.
Na południe od wsi Duchowo znajduje się wzgórze o wdzięcznej nazwie Winniczka, które - poza rozległą panoramą okolic Milicza daje możliwość zapoznania się z zespołem roślinnym murawy napiaskowej, którą budują m.in. rozchodnik żółty, goździk kartuzek i przetacznik kłosowy.

4. Zespół pałacowo - parkowy w Miliczu.
Założony przez ówczesnych właścicieli Milicza - Maltzanów na przełomie XVIII i XIX w.,
w jego skład wchodzi pałac klasycystyczny (obecnie siedziba Zespołu Szkół Leśnych) oraz park w stylu angielskim z cennym drzewostanem, na który - poza pomnikowymi okazami dębów szypułkowych - składają się m.in. cypryśnik błotny, skrzydłorzech kaukaski, tulipanowiec amerykański, żywotnik olbrzymi. W drewnie starych dębów rozwijają się larwy dwóch chronionych gatunków chrząszczy: pachnicy i kozioroga dębosza.
Na terenie zespołu znajdują się także ruiny zamku książąt oleśnickich z XII-XIII w.
Od północy do omawianego obszaru przylega rzeka Barycz, nad którą zlokalizowano przystań kajakową umożliwiającą turystyczny spływ rzeką.

5. Trasa rowerowa szlakiem kolejki wąskotorowej.
Kolej wąskotorowa funkcjonowała w rejonie Milicza od 1896 r. do 1992 r. Pierwotnie łączyła ona Wrocław z Trzebnicą, Żmigrodem, Miliczem i Sulmierzycami. Po II wojnie światowej z ruchu wyłączono odcinek Wrocław-Trzebnica. Na opisanej trasie kursowały składy osobowe i transportowe, które przewoziły głównie drewno z okolicznych tartaków. Po całkowitym zamknięciu kolejki na początku lat 90. XX wieku tory i pozostała infrastruktura zostały rozebrane i zdewastowane.
W roku 2011 na części dawnej trasy wąskotorówki oddano do użytku turystyczny szlak rowerowy. Szlak ten wiedzie od Sułowa poprzez Milicz do Grabownicy. Łącznie długość trasy wynosi 20 km. Na znacznym odcinku jest ona utwardzona nawierzchnią bitumiczną; odrestaurowano również stacyjki kolejowe i ich nazwy np. Sułów-Milicki, Kaszowo, Milicz-Zamek czy Milicz-Wąskotorowy. W Sułowie i w Miliczu ustawiono także dawny tabor złożony z wagonów towarowych i osobowych oraz spalinową "ciuchcię". Opisana trasa łączy się z wieloma innymi szlakami turystycznymi - pieszymi i rowerowymi.
Jadąc tą trasą można podziwiać panoramę pradoliny Baryczy między Sułowem a Miliczem, jak również rozległe i zróżnicowane kompleksy leśne. Z kolei w okolicy od Rudy Milickiej do Grabownicy mija się fragment kompleksu stawowego Stawno, który wchodzi w skład rezerwatu "Stawy Milickie".

6. Żmigród - kompleks pałacowo - parkowy.
W północno-wschodniej części miasta Żmigród leży dawny park pałacowy, w którym znajdują się ruiny barokowego pałacu z przełomu XVII/XVIII wieku należącego przed II wojną światową do rodziny książąt von Hatzfeld. Dzięki staraniom gminy Żmigród ruiny zostały zabezpieczone i przysposobione do bezpiecznego zwiedzania. Obok dawnego pałacu wznosi się renesansowa baszta mieszkalna z 1560 roku. Obecnie mieści się w niej punkt informacji turystycznej, wypożyczalnia rowerów, sala konferencyjna i pokoje sypialne oraz komputer z dostępem do internetu.
Na obszarze parku pałacowego można obejrzeć budynek oranżerii pałacowej z początku XIX wieku, w którym przetrzymywano egzotyczne okazy ciepłolubnych krzewów w okresie zimowym (rosły one w wielkich donicach, które w lecie służba pałacowa wynosiła na zewnątrz i ustawiała wokół pałacu). Przy oranżerii znajdują się resztki starej fosy zamkowej, która łączy się z malowniczym stawem. Park pokryty jest siecią alejek spacerowych, z których podziwiać można stary drzewostan złożony głównie z dębów, kasztanowców i lip. Rosną tu także dwa okazy drzew będących pomnikami przyrody - potężny, około 300-letni dąb szypułkowy oraz równie okazały i stary cis pospolity. W kierunku wschodnim park przechodzi stopniowo w podmokły las o charakterze grądu. Północną granicę parku wyznacza rzeka Barycz, którą na tym odcinku biegnie szlak kajakowy (miejsce do spławiania kajaków jest w pobliżu baszty). Przez opisany kompleks pałacowo-parkowy wiedzie niebieski szlak turystyczny zwany szlakiem archeologicznym, gdyż na całej długości Doliny Baryczy łączy on wiele wczesnośredniowiecznych grodzisk i starożytnych cmentarzysk m.in. kultury łużyckiej.

7. Okolice Niezgody.
Wieś Niezgoda (gmina Żmigród) stanowi dogodny punkt wypadowy do zwiedzania rezerwatów "Olszyny Niezgodzkie" i "Stawy Milickie" oraz Stawu Niezgoda. We wsi znajduje się także Dom Myśliwski prowadzony przez Nadleśnictwo Żmigród - jest to nieduży, ekskluzywny hotel przeznaczony głównie dla polskich i zagranicznych amatorów łowiectwa.
Tuż przy miejscowości rozpościera się wielki (około 200 ha) i stary (pierwsze wzmianki o nim pochodzą z roku 1591) Staw Niezgoda. Wokół akwenu biegnie oznakowana ścieżka dydaktyczna "Trzy Stawy" służąca prowadzeniu zajęć przyrodniczych dla młodzieży szkolnej. Na ścieżce są ustawione tablice z barwnymi planszami dotyczącymi tematyki zajęć, a więc m.in. odnoszącymi się do płazów, motyli, bezkręgowców wodnych, roślin wodnych czy ptaków. Do obserwacji tych ostatnich służy drewniana czatownia "Pod kormoranem" ustawiona na grobli stawu, około 150 m od parkingu. Boczne odgałęzienie ścieżki dydaktycznej prowadzi do platformy obserwacyjnej nad Stawem Starym leżącym w strefie rezerwatu "Stawy Milickie" (kompleks Radziądz). Warto odnotować, że jest to największy staw w Dolinie Baryczy, którego powierzchnia liczy około 300 ha.
W Niezgodzie zaczyna się także inna ścieżka przyrodnicza, która wiedzie wzdłuż rezerwatu "Olszyny Niezgodzkie" do Rudy Żmigrodzkiej nad Staw Rudy, gdzie łączy się ze szlakiem Rudo-Baryckim. Można tutaj obejrzeć tamę zbudowaną przez bobry czy kolonie jaskółek brzegówek zlokalizowane na sztucznych wyspach Stawu Rudego. Miejscem, któremu należy poświęcić osobną uwagę jest wspomniany już rezerwat "Olszyny Niezgodzkie". Na powierzchni przeszło 74 ha oddziału 65 leśnictwa Niezgoda (Nadleśnictwo Żmigród) można podziwiać bagienny las - ols porzeczkowy o strukturze kępkowo-dolinkowej. Drzewostan jest tu złożony głównie z olszy czarnej z niewielką domieszką jesionu i dębu (głównie na bardziej suchych obrzeżach rezerwatu). Obecny rezerwat powołano w 1987 r., jednak już przed II wojną światową istniał tutaj obszar chroniony o nazwie "Die Luge" na powierzchni około 250 ha. W jego obrębie gniazdowało wtedy 300-400 par gęsi gęgawy i kilka par żurawi. Dzisiaj rezerwat jest ostoją dzików, jeleni i bobrów.

8. Ruda Sułowska i okolice.
Ruda Sułowska to osada rybacka położona w środku dużego, zwartego kompleksu stawowego wchodzącego w skład rezerwatu "Stawy Milickie". Część rezerwatu jest udostępniona turystom dzięki wyznaczeniu ścieżki przyrodniczej o długości 5 km mającej postać pętli. ścieżka służy głównie celom edukacyjnym. Prowadzone są na niej przez pracowników DZPK zajęcia terenowe dla młodzieży szkolnej z zakresu rozpoznawania ptaków, roślin zielnych, drzew i krzewów oraz bezkręgowców, a także z elementów dotyczących gospodarki rybackiej, historii stawów i ochrony przyrody.
ścieżka biegnie po groblach m.in. takich stawów jak - Żabieniec, Trześniówka, Płytki, Bliźniaczy, Trójkątny i Przydrożny. Jest to grupa zbiorników średniej wielkości, każdy z nich liczy bowiem od kilku do kilkunastu ha powierzchni. Dzięki temu nadają się one do obserwacji ptaków wodno-błotnych nie tylko przez lunety, ale także przy pomocy lornetek. Spotkać tu można - perkozy, bociany czarne, głowienki, czernice, łyski, łabędzie nieme i krzykliwe, czaple siwe i białe, kormorany, bieliki, błotniaki stawowe, myszołowy, trzciniaki, czajki.
Ruda Sułowska została oficjalnie uznana za "Dolnośląską Wieś Bocianią", gdyż w jej obrębie zlokalizowano 10 czynnych gniazd bociana białego (w latach 50. XX wieku było ich aż 21). W samej miejscowości znajdują się: łowisko komercyjne dla wędkarzy, smażalnia ryb i gospodarstwo agroturystyczne "Głowaczówka". Swoją siedzibę ma tu również dyrekcja zakładów rybackich wchodzących w skład spółki STAWY MILICKIE S.A. Przez Rudę Sułowską przebiega międzynarodowy szlak rowerowy R9 (od Gdańska do Splitu w Chorwacji) oraz Trzebnicka Pętla Rowerowa.